Skrót AED pochodzi od angielskich słów Automated External Defibrillator, co oznacza Automatyczny Defibrylator Zewnętrzny. AED jest urządzeniem medycznym, które oddziałując na serce prądem o odpowiedniej energii, pomaga ratować życie w przypadku zatrzymaniu krążenia. Celem defibrylacji jest wytłumienie chaotycznych impulsów elektrycznych, które przepływają przez serce i umożliwienie mu powrotu do normalnej, regularnej pracy. Defibrylatory AED kwalifikują do defibrylacji tylko migotanie komór (VF). VT może zawsze dawać tętno, dlatego przewagę w tym przypadku ma defibrylacja manualna.
Rynek oferuje wiele modeli AED. Poszczególne marki różnią się poza oczywistymi elementami, jak wymiary, waga, wygląd, wyposażenie również między innymi żywotnością części wymiennych (baterii i elektrod), częstotliwością autotestów, szybkością analizy pracy serca oraz ładowania impulsu elektrycznego, stopniem szczelności, pojemnością pamięci. Pomimo występujących różnic pomiędzy modelami, wszystkie defibrylatory AED, bez wyjątku, zaprojektowane są w celu przywracania pracy serca.
Defibrylator AED składa się z urządzenia głównego AED oraz elektrod. Po włączeniu defibrylatora urządzenie prowadzi ratownika przez proces ratowania życia, nawet jeśli defibrylacja nie jest wskazana. Komendy głosowe i dźwiękowe krok po kroku mówią, co należy robić. W trakcie analizy EKG oraz podczas defibrylacji nie należy dotykać poszkodowanego (AED wyraźnie o tym informuje komendami głosowymi). Defibrylatory AED po zanalizowaniu pracy serca informują czy defibrylacja jest konieczna czy też nie. Jeśli pacjent nie wymaga defibrylacji, defibrylator nie wygeneruje wstrząsu.
Defibrylator AED to urządzenie, przy użyciu którego przeprowadza się defibrylację w migotaniu komór lub w częstoskurczu komorowym bez tętna. Impuls aktywności elektrycznej serca jest przekazywany za pośrednictwem dwóch samoprzylepnych elektrod, następnie poddawany jest analizie przez mikroprocesor a rozpoznany rodzaj zaburzenia rytmu trafia do wiadomości ratownika poprzez odpowiednie komendy głosowe lub/i graficzne.
Podstawowe wyposażenie defibrylatorów AED zawiera elektrody dla dorosłych. Aby defibrylować dzieci do 8 roku życia (do 25 kg masy ciała) konieczne jest użycie elektrod pediatrycznych. Defibrylator automatycznie rozpoznaje elektrody pediatryczne.
Niektóre urządzenia dają możliwość przepięcia elektrod z AED bez ich odklejania z klatki piersiowej poszkodowanego i podłączenia bezpośrednio do defibrylatora klinicznego. W przypadku innych można to osiągnąć za pośrednictwem specjalnej przejściówki (adaptera). Adapter łączy wtyczkę elektrody ze złączem w defibrylatorze klinicznym. Jest to rozwiązanie praktyczne, skracające czas akcji ratowniczej i jednocześnie nie wymagające użycia dodatkowej pary elektrod.
Defibrylatory AED posiadają wbudowane karty pamięci, które pozwalają odczytać przebieg defibrylacji, analizę EKG, rejestrują również głosy osób udzielających pomocy i świadków zdarzenia. W sytuacji, kiedy zachodzi konieczność odtworzenia akcji ratowniczej, bez problemu można zczytać zapis danych na komputerze i prześledzić przebieg akcji.
Bezawaryjność AED zapewnia moduł autotestu. Urządzenia te w odpowiednich odstępach czasowych przeprowadzają automatycznie kontrolę wewnętrznej elektroniki, oprogramowania, poziomu baterii, stanu elektrod. Wychwycenie przez urządzenie błędu podczas kontroli, prowadzi do zapalenia diody kontrolnej lub zmiany koloru diody oraz komendami głosowymi przy włączeniu urządzenia. Funkcja autotestu sprawia, że defibrylatory AED w większości, nie wymagają serwisowania. Zakres przeglądu technicznego spoczywa na użytkowniku i polega na wymianie w odpowiednim czasie baterii, elektrod oraz monitorowanie stanu diod kontrolnych.
Aby maksymalnie ułatwić obsługę i pomóc ratownikowi podczas resuscytacji, niektóre defibrylatory AED posiadają kontrolę siły ucisku (przy użyciu specjalnych elektrod), inne dają możliwość treningu Pierwszej Pomocy poprzez przełączenie AED na tryb szkoleniowy i użyciu elektrod szkoleniowych.
Ciekawym rozwiązaniem jest umieszczanie defibrylatorów AED w szafkach wyposażonych w moduł alarmujący służby ratunkowe o jego użyciu. Informacja o otworzeniu szafki wysyłana jest do serwera, gdzie jest przetwarzana a następnie wysyłane są automatyczne powiadomienia sms-em lub drogą mailową do odpowiednich użytkowników. Wpisywanymi w pamięć systemu użytkownikami są zazwyczaj służby ratownicze oraz jednostka nadzorująca defibrylator.
Choroba niedokrwienna jest główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Nagłe Zatrzymanie Krążenia (NZK) to ponad 60% zgonów spowodowanych chorobą niedokrwienną serca u osób dorosłych. W ciągu roku na NZK w warunkach pozaszpitalnych zapada 38 na 100 000 osób (niezależnie od mechanizmu zatrzymania krążenia). Roczna częstość NZK w mechanizmie VF (migotania komór) wynosi 17 na 100 000 osób, z czego przeżywa 10,7% osób do wypisu ze szpitala dla wszystkich mechanizmów i 21,2% dla NZK w mechanizmie VF1.
W przypadku NZK poza szpitalem wczesne RKO oraz defibrylacja (3-5 minut od utraty przytomności), zwiększają przeżycie do 49-75%. Każda minuta opóźnienia defibrylacji zmniejsza szansę przeżycia o 10-12%1.
A jak wygląda czas dojazdu pomocy specjalistycznej do pacjenta?
- 4 minuty to statystyczny czas od zatrzymania krążenia do zaistnienia nieodwracalnych zmian w mózgu
- 8 minut to średni czas ambulansu w mieście
- 15 minut to średni czas dotarcia ambulansu poza miastem
Statystycznie społeczeństwo polskie jest doskonałym reprezentantem społeczeństwa europejskiego. Każdego roku u około 400,000 Europejczyków występuje Nagłe Zatrzymanie Krążenia, z czego w ok. 350,000 przypadkach zdarza się to poza szpitalem. NZK poza szpitalem może zdarzyć się wszędzie i spotkać może każdego (na ulicy, w pracy, podczas ćwiczeń). Zdecydowana większość NZK zdarza się w domu. Mniej niż jedna osoba na dziesięć przeżywa. Wczesne podjęcie RKO może spowodować 2-3 krotny wzrost przeżywalności. Jednak tylko w 1 przypadku na 5 pozaszpitalnego NZK podejmowana jest resuscytacja. Zwiększenie częstości podejmowania resuscytacji mogłoby uratować 100,000 osób w Europie rocznie.
Wspomniane wyżej 350 000 osób dotkniętych NZK poza szpitalem to 1 000 zgonów dziennie w Europie. To tak jakby każdego dnia ginęli pasażerowie dwóch pełnych samolotów jumbo jet!
Z roku na rok wzrasta liczba zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia. W Polsce na każde 10 000 osób umiera 46, co oznacza że co roku odnotowuje się ponad 100 000 zgonów wywołanych chorobami serca2. Spośród pacjentów zapadających na NZK poza szpitalem udaje się uratować jedynie 5%3.
“Jesteśmy głęboko przekonani, że gdyby więcej ludzi było szkolonych w prowadzeniu resuscytacji (np. na lotniskach, ośrodkach sportowych, hotelach itp.) oraz gdyby więcej AED było umieszczanych w strategicznych punktach, można by zredukować o 50% przypadki nagłych zgonów sercowych” mówi Professor Maaret Castrén, Karolinska Institutet, Szwecja, przewodnicząca ERC3.
DEFIBRYLATOR AED MOŻE UŻYĆ KAŻDY ŚWIADEK ZDARZENIA. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym nie określa kwalifikacji ani wykształcenia osoby udzielającej pierwszej pomocy. Zgodnie z art.3 pkt.7 ustawy to zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem udostępnionych do powszechnego obrotu wyrobów medycznych oraz produktów leczniczych.
Oczywiście wyroby medyczne muszą być dopuszczone do powszechnego obrotu. Automatyczny Defibrylator Zewnętrzny ze względu na swoją prostotę działania (osoba obsługujące AED wykonuje jedynie polecenia wydawane przez urządzenie) spełnia to kryterium.
Nowe Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji ECR z 2015 roku wyraźnie podają, że w celu zminimalizowania czasu do defibrylacji u poszkodowanych z NZK możliwość użycia defibrylatora nie powinna ograniczać się tylko do osób, które odbyły szkolenie. Defibrylatory AED mogą być poprawnie stosowane bez konieczności wcześniejszego przeszkolenia, aby użyć defibrylatora AED nie trzeba mieć odbytego kursu z obsługi tego urządzenia. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby korzystać z szeroko oferowanych szkoleń z pierwszej pomocy, ponieważ każde z nich zwiększa sprawność naszego działania, szybkość i skuteczność4.
1 dane z Wytycznych Polskiej Rady Resuscytacji 2010r.
2 dane GUS z 2014r.
3 na podstawie danych Polskiej Rady Resuscytacji www.prc.krakow.pl
4 dane z Wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji ECR z 2015r.
Aleksandra Sierpińska, PHU OLAMED Myszków
Część artykułu „Nowoczesne defibrylatory AED, czyli kto może zostać ratownikiem”. Na Ratunek, Magazyn dla służb ratujących życie. Nr 6/2015, str. 52