Radość, uniesienie, szczęście, nowe spojrzenie na świat, to właśnie wnosi do życia pojawienie się w nim dziecka. To wielka rewolucja. Miłość do dziecka to coś, co nie ma definicji. Pojawia się nagle i przepełnia rodziców od środka.
Przyjście na świat noworodka to oszałamiające przeżycie. Poznajemy wyczekiwane przez wiele miesięcy maleństwo, jednocześnie nabierając sił po porodzie. Piersi stają się obfite, napełniają się mlekiem, które jest najlepszym źródłem składników odżywczych, potrzebnych do rozwoju i wzrostu dziecka.
Karmienie piersią to niezwykłe doznanie, ale może się ono okazać też trudne, szczególnie dla mam, które nigdy wcześniej nie miały laktacji. Dlatego podpowiadamy jak pokonać problemy z karmieniem, by w pełni korzystać z uroków macierzyństwa.
Dlaczego mleko matki to najlepszy pokarm dla noworodka?
Nie ma wątpliwości, że karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Pokarm matki to unikalna substancja, której skład zmienia się w trakcie laktacji, dostosowując do potrzeb i możliwości trawiennych dziecka, zapewniając mu zdrowy rozwój. Pokarm matki, która urodziła wcześniaka zawiera więcej przeciwciał, białka, elektrolitów, nienasyconych kwasów tłuszczowych. Co ciekawe skład pokarmu różni się także w zależności od płci dziecka. Pokarm matki, która urodziła dziewczynkę zawiera mniej białka i tłuszczu niż mleko matki, która urodziła chłopca.
Jak zmienia się skład pokarmu ?
Mleko kobiece nie ma stałego składu. Pierwszy pokarm matki znacznie różni się od mleka dojrzałego. Na jego skład wpływ ma wiele czynników. Zmienia się ono w zależności od:
- Wieku niemowlęcia
Przez pierwszych pięć dni po urodzeniu produkowana jest tzw. siara, czyli mleko odpornościowe. Jest to pierwsze mleko matki. Charakteryzuje się tym, że jest bardziej gęste, żółte i lekkostrawne, bardzo bogate w białko, z niską zawartością tłuszczu, ale wysoką zawartością czynników immunologicznych, takich jak przeciwciała czy oligosacharydy. Siara ustępuje mleku przejściowemu między 6 a 14 dniem po porodzie. Jest ono rzadsze od siary, nieco bardziej pomarańczowe, zawiera mniej białka, ale jest bogatsze w tłuszcze i laktozę, czyli w węglowodany.
- Pory dnia
Rano w kobiecym pokarmie jest najwięcej laktozy, w południe tłuszczu a wieczorem białka. Dlatego tak ważne jest karmienie dziecka o różnych porach dnia, bowiem w ten sposób dostarcza się mu całą gamę składników odżywczych.
- Od pogody
W trakcie upałów organizm kobiety produkuje więcej wodnistego mleka, by odpowiednio nawodnić dziecko.
- W trakcie karmienia
Mleko zmienia się w trakcie ssania. Początkowo jest prawe przezroczyste, wodniste i bogate w cukier, co gasi pragnienie malucha, a następnie staje się gęstsze i bogatsze w tłuszcze i białko, by zaspokoić głód dziecka.
Skład mleka kobiecego
Jak już wiadomo skład pokarmu kobiecego nie jest stały. A jakie składniki odżywcze się w nim znajdują?
Białko
Zawartość białka w składzie pokarmu kobiecego jest zawsze stała i wynosi 0,89-1,4g/100ml, w tym białka serwatkowe 0,64g/100ml a białek kazeiny 0,25g/100ml. Są to nie tylko białka budulcowe, ale też immunoglobiny, laktoferryna, hormony i in. Wśród białek serwatkowych wyizolowano oznaczono aktywność biologiczną ok.80 enzymów.
Węglowodany
Głównym węglowodanem mleka ludzkiego jest laktoza, której całkowita zawartość wynosi ok.7,0g/100ml, a poziom ten stabilizuje się pozostając niezmienny już w mleku początkowym. Laktoza jest dwucukrem składającym się z glukozy, która wykorzystywana jest w procesach energetycznych i galaktozy. Laktoza odgrywa także ważną rolę we wchłanianiu się wapnia.
Tłuszcze
Do tłuszczów mleka kobiecego zaliczamy glicerydy, cholesterol, fosfolipidy. Pełnią one funkcje energetyczne i budulcowe dla mózgu układu nerwowego.. Są niezwykle ważnym składnikiem. Dzięki obecności enzymu lipazy są łatwostrawne. Wolne kwasy tłuszczowe z mleka matki działają przeciwzapalnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybicznie i przeciwbakteryjnie.
Cukry
Kobiecy pokarm zawiera laktozę, która wykorzystywana jest przez organizm noworodka do budowy tkanki mózgowej i wchłaniania wapnia, a także oligosacharydy, czyli prebiotyki, które stymulują wzrost prawidłowej flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym dziecka.
Witaminy i minerały
Cała gama witamin, począwszy od witaminy A, która wpływa na rozwój skóry, błon śluzowych i siatkówki oka, aż do witaminy E, która to chroni przed wolnymi rodnikami. Jedynie witaminy witamin D i K nie są obecne w pokarmie matki w dostatecznych ilościach dlatego aplikuje się je dzieciom dodatkowo. Minerały zaś wspierają zdrowy rozwój i pomagają prawidłowo funkcjonować organom dziecka.
Czynniki wspierające rozwój układu odpornościowego
Przeciwciała, zwane także immunoglobulinami wytwarzane są na bieżąco przez organizm kobiety karmiącej po zetknięciu z chorobotwórczymi drobnoustrojami z otoczenia, elementy krwi, żywe komórki, laktoferyna, nukleotydy, interferon i in. Ich zadaniem jest ochrona dziecka przed infekcjami.
Enzymy
Są katalizatorami przyspieszającymi reakcje chemiczne w organizmie. Ich zadaniem jest między innymi wzmacnianie układu trawiennego i układu immunologicznego dziecka, a także wspomaganie przyswajania żelaza.
Porady laktacyjne dla karmiącej mamy
Ważne, aby zacząć stymulować piersi tuż po porodzie, najlepiej w pierwszej godzinie, ponieważ zaniechanie masażu lub przystawienia dziecka może prowadzić do poważnych problemów i przede wszystkim do ogromnego bólu.
Jak prawidłowo karmić piersią?
Przede wszystkim należy najpierw zadbać o wygodę. Karmiąca mama powinna czuć się komfortowo, w przeciwnym razie będzie spięta i zestresowana, a to nie sprzyja karmieniu piersią, a ponadto te negatywne emocje odczuwa też dziecko. To nie pierś ma być przystawiona do dziecka, tylko dziecko do piersi. W pierwszej kolejności zadbać należy więc o wygodną pozycję, następnie to do niej dostosować ułożenie dziecka, a nie odwrotnie. Warto zasiąść w wygodnym fotelu, skorzystać z podnóżka czy poduszek, na których mama może oprzeć się sama lub ułożyć dziecko do karmienia.
Właściwe przystawienie do piersi jest kluczowe dla prawidłowego rozpoczęcia karmienia, ponieważ wpływa ono na wydajność pobierania mleka, a nieprawidłowa metoda może powodować bolesność lub uszkodzenie brodawek. Należy również przystawiać dziecko do obu piersi, regularnie je zmieniać lub odciągać z nich pokarm. Po nakarmieniu noworodka dobrze jest natrzeć kilkoma kroplami własnego mleka brodawki i poczekać do wyschnięcia, ponieważ ma ono właściwości bakteriobójcze.
Z czego powinna się składać dieta kobiety karmiącej?
Matka karmiąca powinna jeść przede wszystkim to, co lubi. Dieta powinna być zbilansowana i zdrowa. Im bardziej urozmaicony będzie jej jadłospis tym większe prawdopodobieństwo, że dostarczy organizmowi składników, których potrzebuje. Dieta powinna być bogata w owoce, warzywa, tłuste mleko, pełnoziarniste pieczywo, rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, olej lniany, chude mięso, swojskie jajka. Natomiast pić powinna głównie wodę, ponieważ ona najlepiej gasi pragnienie. Karmiąc piersią powinno się pić nieco więcej niż zwykle, z uwagi na fakt, że organizm produkujący mleko ma większe zapotrzebowanie na płyny. Warto też pić naturalne, świeżo wyciskane soki, herbatę, miętę, rumianek, melisę, kakao, a nawet kawę w rozsądnych ilościach. Natomiast unikać należy słodzonych napojów gazowanych.
Jak sobie radzić z kryzysem laktacyjnym?
Zdarza się, że kobieta karmiąca czuje, że ma mniej pokarmu. Należy wówczas częściej przystawiać dziecko do piersi lub odciągać pokarm. Częste ssanie pobudza odruch prolaktynowy, czyli proces wytwarzania mleka. Pomóc może również LAKTATOR , który bywa często niezbędny, szczególnie gdy matka jest fizycznie oddzielona od swojego dziecka, np. w skutek cięcia cesarskiego lub gdy piersi są niedostatecznie opróżnione. Zdarzyć się może także, że laktacja zupełnie ustała lub dziecko nie potrafi ssać z powodu rozszczepu podniebienia, bądź nie może z powodu chorób neurologicznych czy serca, a matka jest zdeterminowana by karmić swoim pokarmem, wówczas laktator staje się artykułem pierwszej potrzeby.
Jaki laktator wybrać?
Dominuje opinia, że LAKTATORY ELEKTRYCZNE są lepsze od ręcznych. To prawda. Są wygodniejsze a podczas jednej sesji udaje się odciągnąć więcej pokarmu. Aby w pełni wykorzystać funkcje urządzenia należy dobrać je odpowiednio do swoich potrzeb.
Na co należy zwrócić uwagę przy zakupie?
Przede wszystkim dobry odciągacz pokarmu naśladuje rytm ssania dziecka, podąża za jego naturalnym rytmem pielęgnacyjnym. Siła ssania powinna mieć możliwość regulacji, tak by odciąganie nie sprawiało bólu matce, ale delikatnie stymulowała odruch ssania. Dobry laktator powinien mieć cichy tryb pracy, tak by nie hałasować, gdy mama postanowi odciągnąć pokarm, kiedy dziecko śpi. Ważne też by był lekki, tak by można go było zabrać ze sobą wszędzie. Najlepsze laktatory mają funkcję automatycznego zapamiętywania ostatniego poziomu ssania, dzięki czemu nie trzeba ustawiać ich za każdym razem.
Źródła:
Hamosh M.: Digestion in the neonate. Clin. Perinatol., 1996, 23, 191.
Garafalo R.P., Goldman A.S.: Expression of functional immunomodulating and antiinflamatory factors in human milk. Clin. Perinatol., 1999, 26, 361.
Sanchez L. et al.: Biological role of lactoferrin. Arch. Dis. Child., 1992, 67, 657-61.
Horwood L.J., Ferguson D.M.: Brestfeeding and later cognitive and academic outcomes. Pediatrics 1998, 101, 9.
Szczepański M., Wasilewska J.: Enzymy mleka kobiecego – rola biologiczna. Przegl. Pediatr., 1994, 24, 155-62.
Kassur-Siemieńska B.: Czy w żywieniu wcześniaka może być coś lepszego niż pokarm matki? Post. Neonatol., 1997, 8, 72-77.