Ocena podstawowych oznak życia stanowi kluczowy element udzielenia pierwszej pomocy. Obejmuje serię prostych pomiarów, w tym wstępną ocenę stanu klinicznego, regularne monitorowanie stanu pacjenta, obiektywizację objawów zgłaszanych przez niego, takich jak duszność, potliwość, kołatanie serca i in. oraz ustalenie dalszego sposobu diagnostycznego. Regularne zapisywanie wyników tych pomiarów może okazać się bardzo pomocne dla personelu medycznego, który przejmuje opiekę nad poszkodowaną osobą. Jeżeli parametry życiowe wykraczają poza normalny zakres oznacza to, że pacjent potrzebuje właściwej pomocy.
Do pomiaru parametrów życiowych w warunkach domowych wykorzystywane są narzędzia diagnostyczne m.in. : ciśnieniomierz (bada ciśnienie, tętno, niektóre modele wykrywają także arytmię), pulsoksymetr (mierzy saturację krwi oraz puls), podręczny aparat EKG (bada pracę serca, mierzy puls).
Jeśli potrzebują Państwo urządzeń diagnostycznych zapraszamy do zakupu w naszym sklepie medycznym olamed:
Tu kupisz CIŚNIENIOMIERZ
Tu kupisz PULSOKSYMETR
Tu kupisz PODRĘCZNY APARAT EKG
Puls
Tętno definiowane jest jako falisty ruch tętnic generowany przez skurcze lewej komory serca. W dużej mierze zależny od elastyczności ścian naczyń tętniczych, jest niezbędne by dostarczyć natlenioną krew do tkanek. Jego badanie stanowi integralną część oceny układu sercowo-naczyniowego. By ocenić tętno na obwodowych tętnicach badamy obustronnie puls na tętnicach: szyjnych, promieniowych, ramiennych, piszczelowych tylnych i grzbietowych stopy lub podkolanowych, skupiając się na jego miarowości i napięciu. W tym celu można posłużyć się skalą AVPU, która służy do oceny przytomności. Jest to schemat reakcji na bodźce zewnętrzne.
AVPU jest skrótem od angielskich wyrazów:
- A (Alert)- przytomny, uważny
- V (Verbal)- reaguje na polecenia werbalne, głosowe
- P (Pain)- reaguje na bodźce bólowe
- U (Unresponsive)- nieprzytomny, nie reaguje na bodźce
AVPU jest najważniejszym elementem badania stanowiącym ocenę czynności życiowych i najprostszym w celu oceny przytomności w trakcie udzielania pierwszej pomocy czy pomocy medycznej.
By ocenić puls osoby nieprzytomnej najczęściej używa się tętnicy szyjnej. Należy umieścić dwa palce na tchawicy pacjenta i delikatnie zsunąć je w bok. Nie należy badać pulsu po obu stronach jednocześnie. Natomiast by wyczuć puls u osoby przytomnej, czyli A w skali AVPU najlepiej odnaleźć go na promieniowej tętnicy na nadgarstku. To nieinwazyjne metody. Jeśli puls jest niewyczuwalny może się okazać, że ucisk jest zbyt silny lub słaby, jednak gdy już go odnajdziemy należy mierzyć go przez piętnaście sekund a następnie pomnożyć tę wartość przez cztery. Wynik ten jest częstotliwością pulsu w uderzeniach serca na minutę. Warto zapisać ten wynik wraz z oceną jego stanu, czy jest regularny, silny, słaby. Wytyczne ERC stanowią, że osoby reanimujące nie będące zawodowymi ratownikami nie muszą mierzyć pulsu. Powinny natomiast szukać oznak normalnego oddychania podczas oceny przytomności. Jeżeli poszkodowany nie oddycha prawidłowo ratownik powinien niezwłocznie rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową i użyć defibrylatora AED.
Prawidłowe tętno u osoby dorosłej mieści się w przedziale 60-100 uderzeń na minutę. Powyżej stu uderzeń na minutę mamy do czynienia z tachykardią, a poniżej sześćdziesięciu z bradykardią.
Oddech
Oddychanie jak i krążenie krwi wraz z aktywnością centralnego układu nerwowego jest czynnością ustroju bezpośrednio decydującą o życiu. Proces oddychania polega na dostarczaniu tlenu komórkom ustroju oraz wydalaniu na zewnątrz dwutlenku węgla.
Oddychanie dzielimy na:
- oddychanie zewnętrzne – polega na wymianie tlenu miedzy pęcherzykami płucnymi, a naczyniami włosowatymi, tlen z płuc przechodzi do krwi, a z krwi do płuc
- oddychanie wewnętrzne (tkankowe) – odbywa się przy udziale enzymów oddechowych.
Oddychanie jest czynnością składającą się z dwóch elementów: wdechu i wydechu. Pomiar częstości oddechu należy przeprowadzać u osoby pozostającej w spoczynku, poprzez obserwację ruchów klatki piersiowej i obliczenie liczby tych ruchów w ciągu 1 minuty. U zdrowych ludzi dochodzi zazwyczaj od 12-18 oddechów na minutę.
Oczywiście na przyspieszenie częstości oddechu ma wpływ wiele czynników, są to najczęściej emocje, wzmożony wysiłek fizyczny, a także gorączka, niewydolność krążenia, ból czy inne infekcje. Z kolei na zwolnienie częstości oddechu wpływają schorzenia ośrodkowego układu nerwowego, zatrucia wewnątrzpochodne takie jak śpiączka cukrzycowa, mocznica, czy zatrucia zewnątrzpochodne, np. substancjami chemicznymi, takimi jak alkohol, czy lekarstwa uspokajające.
Co ciekawe, oddychamy znacznie wolniej niż bije nasze serce . Z tego też powodu należy liczyć oddechy przez 30 sekund a następnie wynik pomnożyć przez dwa, by otrzymać ilość oddechów na minutę. I dokładnie tak w przypadku pulsu, mierzymy rytm i jakość oddechów. Ten też może być regularny lub nie. A określenia takie jak „niewysilony”, „łapanie tchu”, „sapanie” lub „wysilony” mogą przydać się do opisania oddechów.
Temperatura ciała, skóra
Temperatura ciała zmienia się w ciągu dnia,
pozostając pod ścisłą kontrolą ośrodka termoregulacji
znajdującego się w przedniej części podwzgórza. Prawidłowo
ciało jest zdolne do utrzymywania względnie stałej
temperatury, ponieważ ośrodek termoregulacji wyrównuje
nadmierne wytwarzanie ciepła, czerpiąc je z mięśni, z
jednoczesnym odprowadzaniem ciepła przez skórę i płuca.
Pomiar temperatury może odbywać się w obrębie jamy ustnej, uszu,
pach, odbytnicy oraz pochwy.
Skóra jest największym organem
ludzkiego organizmu i może być doskonałym sposobem oceny jego
pracy. Jeżeli jest blada, zimna i lepka jest to wyznacznikiem tego,
że krew jest kierowana do innych obszarów wybranych przez mózg
jako istotniejsze. By ocenić jej stan należy przyjrzeć się trzem
elementom: temperaturze, wilgotności i kolorowi. Naturalnie ludzie
mają różne kolory skóry, ale są obszary niezabarwione pigmentem
u wszystkich ras, należy do nich, np. wewnętrzna strona dolnej
warg. Ważne jest czy jest różowa czy ma też inny kolor. Będzie
blada jeśli poszkodowanemu jest zimno, sina, gdy jest niedotleniony,
czerwona, gdy wystąpi gorączka, a nawet żółta gdy jest chory.
Temperaturę i wilgotność najłatwiej ocenić na brzuchu, który
powinien być ciepły i suchy, nie jest dobrze gdy jest gorący lub
zimny. Spostrzeżenia warto odnotować. Poziom reakcji, puls,
oddychanie i stan skóry nie są wszystkimi oznakami życia. Są
jednak ważne i dość łatwe do oceny.
Czas, pora dnia
Ważne
jest by monitorować pomiary regularnie. Dobrze jest notować godziny
przeprowadzanych badań. Umożliwi to porównanie zapisanych
parametrów życiowych i ocenić trend stanu zdrowia. Częstotliwość,
z jaką należy oceniać parametry życiowe pacjenta zależy od jego
stanu. Poważnie zranieni lub chorzy powinni podlegać ocenie co
kilka minut, podczas gdy w przypadku stabilnego stanu pacjenta
wystarczy robić to co godzinę lub np. rano i wieczorem.
Poziom reakcji
Poziom
reakcji i stan umysłowy osoby poszkodowanej jest prawdopodobnie
najważniejszą oznaką życia. Jako, że mózg jest najważniejszy w
zakresie dystrybucji zasobów ciała, dlatego tak ważne jest
rozpoznanie ograniczenia jego funkcji. Oceniamy poziom reakcji
poszkodowanego rozmawiając z nim. Jeśli może odpowiadać, należy
wejść z nim w reakcję zadając podstawowe pytania w stylu:
- Jak masz na imię?
- Gdzie jesteśmy?
- Czy coś Cię boli?
- Która jest godzina (w przybliżeniu)?
- Co się stało?
Odpowiedzi na te pytania pozwolą nam ocenić czy poszkodowany orientuje się w ocenie swojego stanu, miejsca, czasu i tego co się wydarzyło. Jeśli pacjent może odpowiedzieć na te pytania właściwie, mamy do czynienia z osobą przytomną. Może się zdarzyć, że poszkodowany jest przytomny i potrafi odpowiadać na pytania, ale nie zna odpowiedzi na nie, wówczas taką osobę określamy jako przytomną, ale zdezorientowaną.
Powszechnie używaną skalą opisującą stan umysłowy osoby jest skala AVPU. AVPU to skrót od angielskich słów alert, verbal, painful i unresponsive.
Oznaczają one odpowiednio „przytomny”, „werbalnie”, „bólem” i „niereagujący”.
W paragrafie powyżej opisano pacjenta, który w skali AVPU ma stopień A (jest przytomny). Ale czasami osoby ranne lub chore nie są przytomne. Jeśli taka osoba nie odpowiada, gdy zadajesz jej pytania, powtórz je głośniej. Głośno zapytaj, czy wszystko jej w porządku.
Jeśli odpowiada po zadaniu pytania głośniej, to taka osoba może być uznana za reagującą na stymulację werbalną, czyli V w skali AVPU. Może nawet zareagować grymasem twarzy lub otwarciem oczu, ale każda reakcja na głośne pytanie oznacza, że ma stopień V. Jeśli poszkodowany nie reaguje na stymulację werbalną, trzeba określić reakcję na ból. Ważne, żeby nie krzywdzić poszkodowanego, a tylko wywołać reakcję. Dobrą metodą będzie uszczypnąć triceps poszkodowanego (tylną część ramienia), tuż nad łokciem. Jeśli to wywoła reakcję poszkodowanego w postaci poruszenia czy jęku, to taki poszkodowany ma P w skali AVPU – reaguje na ból. No a jeśli nie reaguje na stymulację werbalną czy bólową, to ocenia się go jako niereagującego, czyli U w skali AVPU.